FIKIH SAYFASINA HOSGELDINIZ

ISLAM ILMIHALI
Ana Sayfa
Download
Islam Hukuku Ana Sayfasi
Islam Tarihinden Sayfalar
Akademik Tartismalar
Islam Ilmihali
Fikhi Yazilar
Iletisim

KISA ILMIHAL BILGILERI

ORUCU BOZAN VE BOZMAYAN SEYLER -2-

ORUCU BOZAN VE BOZMAYAN EYLER 99- Kasden yeyip içmek ve oruca aykr olan ileri yapmak orucu bozar. Bu ilerin bir ksm yalnz kazay ve bir ksm da hem kaza, hem de keffareti gerektirir. Bunlar açklanacaktr. 100- Unutarak bir ey yemek ve içmek veya cinsel ilikide bulunmak orucu bozmaz. Bu hususta farz, vacib ve nafile oruçlar arasnda bir fark yoktur. Çünkü unutma ve yanlma ile yaplan iler balanmtr. (Malikîlere göre, bunlarn her biri ile farz olan oruç bozulur, kazas gerekir. Çünkü orucun rüknü olan imsak kaybolmutur.) 101- Yanlarak yemek yiyen bir oruçluya raslannca, baklr: Eer oruç tutmaya güçlü görülüyorsa, ona oruçlu olduunu hatrlatmamak, tercih edilen görüe göre, harama yakn mekruhtur. Fakat çok yal ve zayf kimse olunca, dier ibadetleri salam yapabilmesi için, ona hatrlatlmaz. Uykuya dalm bir kimseyi, vakti geçmeden namaz klmak için uyandrmak da bir görevdir. Uyuyan özürlü saylr; fakat uyandrmayan özürlü saylmayaca için günah ilemi olur. 102- Uyku halinde bir ey yeyip içmek orucu bozar. Bu yanlma ii gibi saylmaz. 103- Oruçlu olduu halde yemek yiyen kimseye: "Sen oruçlusun" denildii halde, hiç aldr etmeyerek yemesine devam etse, sahih olan görüe göre, orucu bozulur ve ona kaza gerekir. 104- Hata yolu ile yeyip içmek de orucu bozar. Bunun için, oruçlu olduunu bildii halde bir kimse, kasd olmakszn hata ile bir ey yeyip içse, abdest alrken boazndan aa su kaçsa veya azna yamur ve kar daneleri düüp midesine doru gitse orucu bozulur ve üzerine kaza gerekir. Fakat oruçlu olduu hatrnda yoksa, bunlardan dolay orucu bozulmaz. 105- Aza su verip çalkaladktan sonra azda kalan yaln tükrükle beraber yutulmas orucu bozmaz. Yine insann ba ksmndan burnuna inen aknty kasden içeri çekip yutmas da orucu bozmaz. 106- Dilerin arasndan çkan kan boaza gidecek olsa, baklr: Eer az olur da içeriye geçmezse, orucu bozmaz. Çünkü adet gerei bundan korunmak mümkün deildir. Çok olmakla beraber çounluu tükürük tekil ediyorsa, hüküm yine böyledir. Fakat çounluu kan olur ve tad duyurulur bir halde veya kanla tükürük eit bulunursa, yutulunca oruç bozulur. Çkarlan di için de bu haller geçerlidir. 107- Azdan dar çeneye doru iplik halinde sarkan ve azdan kopup ayrlmayan az salyasn içeriye çekip yutmak da orucu bozmaz. Çünkü bu halde henüz azdan çkmam saylr. Bunun gibi, herhangi bir sebeble azdan çkp yine aza girerek boaza giden bir su ile de oruç bozulmaz. 108- Kiinin konumakdan veya baka bir sebebden dolay tükrükle slanm dudaklarn emmesi, orucunu bozmaz. Çünkü bunda bir zaruret vardr. 109- Göz ya veya yüz teri aza girecek olsa, baklr: Eer bir ve iki damla gibi az bir ey ise, orucu bozmaz. Çünkü bundan kaçnmak mümkün deildir. Fakat tuzluluu bütün az içinde duyulacak derecede fazla olup da oruç hatrda iken yutulacak olsa, orucu bozar. 110- Yenilmesi kasdedilmeyen ve kendisinden kaçnlmas mümkün olmayan bir eyin içeriye gitmesi orucu bozmaz. Onun için, ilaç olarak aryan die konulan karanfilin tad tükrükle boaza kaçarsa, havada dalan bir duman ve toz-topraktan, öütülen veya tokmakla döülen eylerden kalkan toz, orucu bozmaz. Uçan bir sinein boaza kaçmas da böyledir. Fakat die ilaç olarak konulan bir nesnenin mesela karanfilin yutulmas orucu bozar. Yine, oruçlu bulunduunu hatrlad halde, koklad bir "Buhurun = Kokunun" duman içine gitse veya bir sinei tutup yutsa, orucu bozulur. Böyle bozulan bir orucu kaza etmek gerekir. 111- Renk veren bir iplik parçasn defalarca aza alp çkarmak orucu bozmaz. Fakat oruçlu olduunu hatrlayan kimse, azna ald herhangi bir renkteki ipliin tükrüünü yutacak olsa, orucu bozulur. 112- Dilerin arasnda kalm olan bir yemek krnts yutulsa, baklr: Eer az bir ey ise, orucu bozmaz: fakat çok olursa bozar. Nohut tanesinden küçük olan ey azdr, nohut danesi kadar olan ey de çoktur. Bu bir ölçüdür. 113- Dilerin arasnda kalan susam veya buday danesi gibi pek az bir eyi yutmak orucu bozmaz. Fakat böyle bir ey dardan alnp yutulsa, orucu bozar. Bu halde, tercih edilen görüe göre, keffaret de gerekir. Ancak böyle pek az bir ey aza alnp çinense oruca zarar vermez. Çünkü bu az içinde dalr bir zerre haline gelir. Ancak bunun tad boaza giderse oruç bozulur. Nohut büyüklüünden az olup diler arasnda kalan bir ey, azdan çkarlp sonra yenirse orucu bozar. Ancak sahih olan görüe göre keffaret gerekmez. Çünkü böyle bir eyi yemek, olaan d bir itir. 114- Bir kusuntu, kendiliinden gelince baklr: Eer az dolusu olmayp içeriye dönerse, ittifakla orucu bozmaz. Fakat içeriye döndürülürse, mam Muhammed'e göre orucu bozar. Çünkü imsak kaybolmutur, mam Ebû Yusuf a göre bozmaz; çünkü bu az olduu için abdesti bozmad gibi, orucu da bozmaz. Fakat bu kusuntu az dolusu olup kendi bana içeriye dönecek olsa, mam Ebû Yusuf'a göre orucu bozar. Çünkü bu, taharete engeldir, mam Muhammed'e göre bozmaz; çünkü imsak kasden terkedilmi deildir. Ancak böyle bir kusuntu ksmen veya tamamen sahibi tarafndan geriye çevrilirse, ittifakla orucu bozar. 115- Bir kusuntu, sahibi tarafndan kasden getirilince baklr: Eer az dolusu ise, ittifakla orucu bozar. Çünkü bu hal, hem taharete, hem de imsake engeldir. Bu halde, içeriye az çok bir ey dönüp gider. Bunun için orucun kazas gerekir. Fakat az dolusundan az olup da kendi bana geri dönerse, mam Muhammed'e göre, orucu bozar. Çünkü bu imsake engeldir, mam Ebû Yusuf'a göre bozmaz; çünkü az olduundan taharete engel deildir. Bu kusuntu, içeriye çevrildii takdirde, hem mam Muhammed, hem de mam Ebû Yusuf'dan bir rivayete göre, orucu bozar, mam Ebû Yusuf dan dier bir rivayete göre ise, bozmaz. 116- Yalnz yapmak, öpmek ve oynamakla oruç bozulmayaca gibi, yalnz bakmak ve düünmek sonucu olarak inzal olmakla da bozulmaz. Bunun için bir kimsenin zevcesini öpüp okamas ile onun orucu bozulmaz. Yine, zevcesinin veya bakasnn yüzüne veya herhangi bir uzvuna tekrar suretinde olsa dahi, bakmas ile ve bakndan veya bunlar düünüünden dolay ehvetle aknt olmas ile de orucu bozulmaz. 117- ki yoldan baka herhangi bir uzva yaplacak temas sonunda inzal olmazsa, oruç bozulmaz. Fakat inzal olunca oruç bozulur ve yalnz kaza gerekir. El ile meni getirmek veya hayvan ve ölüye temasla olan inzal da böyledir. 118- Zevcesinin scakln duymayacak ekilde elbisesi üstünden tutmakla inzal olsa orucu bozulmaz, scakln duymusa bozulur. Yine, bir kadn kocasn, inzal oluncaya kadar tutsa, kocasnn orucu bozulmaz. Fakat bu tutmas, kocasnn teklifi üzerine ise, bu durumda orucunun bozulup bozulmamasnda ihtilaf vardr. 119- Bir erkek zevcesini veya bir kadn kocasn öpüp de erkekden meni, kadndan bir yalk belirse, bunlarn orucu bozulmu olur, bundan dolay da kaza gerekir. Kadn bu öpme sonunda bir yalk deil de, bir lezzet duyacak olsa, mam Ebû Yusufa göre orucu bozulur, mam Muhammed'e göre bozulmaz. Okamak, el tutumak, boyuna sarlmak da, öpme gibidir. 120- Oruçlu olan kimse, büyük abdest temizlii yaparken, içeriye su geçmemesi için nefes alp vermemelidir. Bu temizlik üzerinde ar gidilir de, su hukne yerine kadar ularsa, orucu bozar. Hukne (lâvman için kullanlan) bir ilaçtr. Bunu kullanmaya "htikan" denir. Hukne için kullanlan özel alete de "Mhkane = rnga" denir. Bu rngann ucu, aadan (makaddan) nereye kadar yetiirse, oraya varacak kadar yaplacak bir istinca orucu bozar. Böyle bir istinca da pek az yaplabilir. Zaten bunun yaplmas sala zararldr. 121- htikan (rnga yapmak), buruna ilaç aktmak, kulaa ya damlatmak orucu bozar ve kazay gerektirir. Fakat kulaa giren su, orucu bozmad gibi, kulaa dökülen su da, tercih edilen görüe göre orucu bozmaz. Bunun gibi, üzerinde kulak kiri bulunan bir kartrcnn kulaa birkaç defa sokulup çkarlmas ile de oruç bozulmaz. (mam afiîye göre bozar.) 122- Erkein tenasül aletine damlatlan su veya ya, mesaneye kadar gitse bile, mam Azam ile mam Muhammed'e göre orucu bozmaz. Fakat mesaneye kadar gitmeyip de tenasül organ içinde kalrsa, ittifakla bozmaz. 123- Su veya ya ile slanm bir parman ön veya arka tarafa sokulmas, oruç hatrlanmas halinde olursa orucu bozar. Unutma halinde ise, bozmaz. Kuru bir parman sokulmas, her iki halde de orucu bozmaz. 124- nsann derisinden içeriye szan eyler orucu bozmaz. Bunun için vücuda sürülen bir ya veya ykanlp içeriye soukluu geçen bir su, orucu bozmaz. Yine, göze dökülen bir ilaç orucu bozmaz, boazda duyulsa bile... Göze sürülen bir sürme de böyledir, izi ve rengi tükürükte görülse de... Çünkü bunlarn öyle içeriye geçmesi derideki emilerledir. 125- Oruçlunun kendi ii olarak azndan baka, vücudunun herhangi bir ksmndan içine tamamen sokulup kaybolan veya bakas tarafndan sokulup vücuda yarar salayan herhangi bir ey orucu bozar. Bu hususta içeriye giden eye baklr, gittii yola baklmaz. Bundan dolay bir kimsenin bakas tarafndan herhangi bir uzvuna saplanp vücutta kaybolan odun ve demir benzeri bir ey orucu bozar. Fakat böyle bir eyin bir ucu darda kalm olursa, orucu bozmaz. Bir parças içeriye sokulmu olan bir süngü veya bir odun parças gibi... Yine, iç bolua veya dimaa kadar uzayan derin bir yaraya konulan ya bir ilaç, içeriye veya dimaa kadar geçince orucu bozar, kazay gerektirir. Bu mesele, mam Serahsinin "Mebsut" adl kitabndaki açklamasna baklrsa, mam Azam'a göredir. Bu esas üzerine denilir ki, Ramazanda gündüz vakti vücuda yaplan ine de orucu bozar ve kazay gerektirir. Çünkü bu, hem oruçlunun rzas ie yaplmakta, hem de vücudun yararna yaplm bulunmakladr. ne aracl ile vücudda bir yol açlyor ve böylece ilaç tam vücudun içine aktlm oluyor. Artk bu ekilde ilacn içeriye girmesi, suyun deriden emilerek içeriye geçmesi gibi deildir. Bundan dolay açk bir ihtiyaç veya zaruret bulunmaynca, ineler iftardan sonra yaplmaldr. htiyata uygun olan budur. Hatta bir görüe göre, bakas tarafndan sokulup vücudun içinde kaybolan demir parças gibi bir ey, vücudun yararna olmad halde, yine orucu bozar. ki imama gelince, bunlara göre bir ey, tabiî yoldan içeriye gitmedikçe oruç bozulmaz. Çünkü oruç; "Yaratlta bir yol ve kanal olan bir uzuvdan (organdan) bir eyi içeriye sokmaktan kendini tutmaktr." Biz böyle bir imsak ile emrolunmuuz. Bu hususta geçici olan yol ve kanallara itibar edilmez. Bunun için dardan bir yaraya konulan ilaç, bolua kadar gitse de, orucu bozmaz. Vücudun derisini yrtarak içeriye gidip kaybolan bir demir, bir kurun parças hakknda da hüküm böyledir. Buna göre ine ile de orucun bozulmamas gerekir. Evvelce, fetvahane tarafndan da bu yolda fetva verilmiti. Fakat daima ihtiyat yolunun gözetilmesi iyidir. 126- Bataki veya karndaki bir yaraya konulup yarann slakl ile dimaa veya bolua gitmeyen bir ilaçtan ittifakla oruç bozulmaz. Fakat böyle bir yaraya konulup dimaa veya ileriye gidip gilmediinden übhe edilen sv bir ilaç, mam Azam'a göre orucu bozar. Çünkü böyle bir ilaç adet bakmndan içeriye geçer, iki imama göre, bununla oruç bozulmu olmaz. Çünkü böyle übhe ile oruç bozulamayaca gibi, tabiî olmayan bir yoldan içeri giren bir ilaç ile de oruç bozulmaz.

İLMİHAL NE DEMEKTİR


İlm-i hal sözlükte "davranış bilgisi" anlamına gelir. Terim olarak "inanç, ibadet, muamelat (günlük yaşantı), ahlak konuları, ayrıca Peygamberimizin hayatına dair özlü bilgileri içeren el kitabı diye tanımlanabilir.



İlm-i Hallerde muamelata dair bilgiler, hitap edilen insanların yaşadığı zaman ve coğrafyaya göre değişiklikler göstermekle birlikte bu eserler daha çok herkesin bilmesi gereken hususları içerir.



Temel dini bilgileri içeren ilm-i haller yanında akaid, ibadet, insanlar arası münasebetler gibi konulardan yalnız birini veya sadece bir mezhebin esaslarını ilgilendiren bilgileri ihtiva eden ilm-i haller de yazılmıştır.



GENİŞ BİLGİ İÇİN BKZ. HATİCE KELFETİN, "İLMİHAL" MAD., DİA, 22/139-141.

KADINLAR OZEL DURUMLARINDA NAMAZ KILIP, ORUC TUTABILIRLER MI?




Kadın Allah’ın mahlukatı icerisinde en değerlilerinden biridir, fakat kadın doğası gereği, kendisinde, bizim Islâm hukukunda hayız dediğimiz, halkın lisanıyla adet denilen ve her ay başında rahim kanalında bulunan yumurtalıkların değiştirilmesinden başka bir şey olmayan ay hali durumu kadın için kaçınılmaz bir durumdur. Hayız kadının doğurganlığının gostergesidir. Doğurganlık hayzın temelidir. Dolayısıyla ulkemizde 12-13 yaşları ile 55 yaşı arası kadının hayız gorme donemidir. Bu ay hali kadınlar için oldukça zahmetli ve sıkıntılıdır. Nitekim Bakara Suresinin 222. ayetinde bu duruma işaret olunmaktadır: Sana, kadınların ay halini sorarlar. De ki: O bir ezadır. Ay halinde olan kadınlardan uzak durun (Cinsi ilişkide bulunmayın), temizleninceye kadar onlara yaklaşmayın. Temizlendikleri vakit, Allahın size emrettiği yerden onlara yaklaşın.

Ayette de açıkça gorulduğu gibi ay hali kadın için bir eza, çile, sıkıntıdır. Bu sebeple de ay hali olduklari donemde onlarla cinsel ilişki haram kılınmıştır. Kadınların bu hallerindeyken namaz, oruç gibi ibadetlerinden de muaf tutuldukları hadislerle sabittir.

Işte bu noktada bazı bilginler kadınlarin bu hallerindeyken ibadetlerini yapmayacaklarıyla ilgili Kuran hukmu bulunmadığı, bu alan hadislerle duzenlenmiş olduğu için, hadislerin sıhhatinden başlayarak onlarla hukum bina edilmeyeceğine kadar goruşler ileri surerek, kadının bu halinde namaz kılıp, oruç tutabileceğini soylemektedir. Doğal olarak bu goruşler halkımızın kafasını karıştırmakta ve sorun olarak ortaya çıkmaktadır.

Burada Hadislerin hukum bina etmekte ikinci temel kaynak olduğu, Kuranda hukum bildirilmemiş alanlarda peygamber efendimizin vahiy tecrubesi, istişare, ictihat gibi metotlarla hukum koyduğunu anlatmak konuyu uzatacağı icin, hic bunlara girmeden, konuyla ilgili hadislerin sıhhatini de tartışma konusu yapmadan Bakara suresinin 222. ayetinden hareketle bir akıl yurutmede bulunacağım. Dikkat edilirse ayette ay halinin bir eza olduğu vurgulanmakta ve erkeklere bu durumda olan kadınlara yaklaşmamaları emr olunmaktadır. Oyleyse basit bir cinsel ilişkiyi bile yasaklattirabilecek kadar onemli olan bu ay hali, yuce Allah’ın huzurunda olmak demek olan namaz kılmak, oruc tutmak gibi ibadetlerin yapılmasına nasıl engel olmaz?!..

Ote yandan kadınların ay halinde namaz kılamayacakları kesindir, zira namaz icin abdest gerekir ve vucudun herhangi bir yerinden cıkan herhangi bir sıvı abdesti bozar. Su durumda ay halindeki bir kadın abdestli olamayacağı icin namaz da kılamaz. Daha sonraki bir vakitte de kılamadığı namazlarını kaza etmesi gerekmez.

Oruc konusuna gelince; oruc icin abdest gibi bir şart olmamasına rağmen, kadınların hayızlı iken oruc tutmamaları, temizlendikten sonra ise tutamadığı oruclarını kaza etmelerinden hareketle; onların isterlerse oruc tutabilecekleri, hayızlı iken oruc tutmamanın bir ruhsat olduğu soylenebilir. Fakat bu durum onların hem fiziki, hem de ruhi durumları uzerinde etken olan bir şey olduğu icin oruc tutmayabilirler.

ILETISIM